Recensie: Herkerken. De toekomst van geloofsgemeenschappen

Remmelt Meijer en Peter Wierenga, Herkerken. De toekomst van geloofsgemeenschappen (Uitgeverij Vuurbaak, Amersfoort: 2020), 149 pagina’s, €16,99 (E-book, €11,99).

De schrijvers van Herkerken hopen een bijdrage te leveren aan “het gesprek van iedereen die geraakt is door Jezus en Gods liefde en die met anderen op zoek wil naar hoe je samen het kerk-zijn en geloven vormgeeft in de komende jaren.” (Proloog; p. 11)

De Corona-crisis legt volgens hen de structurele problemen bloot waarmee onze samenleving en dus ook de kerk mee worstelt. Deze crisis werkt als een serie vloedgolven die de kerk op een dieper niveau raakt. (H1, p. 27) Wat dus nodig is, is niet afwachten en straks terug gaan naar “normaal”. Want dan onderken je de onderliggende crises alsnog.

In het boek maken de auteurs dan ook de vergelijking met het dweilen met de kraan open. Je kunt denken aan wat je ziet gebeuren bij kleinere treinstations. Vroeger was er het een drukte van belang. En alles werd netjes gedweild. Maar de hallen worden steeds stiller, tot de kaartenautomaat naar buiten wordt verplaatst en het stationsgebouw gesloten wordt. Tot de sluiting wordt er gedweild. (H4, p. 80) Dit voorbeeld stelt aan de kerk de vraag: zijn we met de juiste dingen bezig of zijn we vooral aan het dweilen voor steeds minder mensen? We blijven hetzelfde doen voor steeds minder mensen. En ondertussen glipt ons de verandering door de vingers. We verliezen alleen en ontvangen geen nieuwe gemeenschap er voor terug. (H4, p. 81)

Deze processen gelden niet alleen voor de kerk, maar ook voor dorpsgemeenschappen en stadswijken, waarin de sociale verbondenheid minder wordt en de gemeenschap(szin) verdwijnt.

De auteurs roepen daarom op verschillende manieren telkens hiertoe op:

• geef de ruimte aan de Geest en zoek met elkaar naar wegen om het evangelie te laten stromen tussen God en mensen (H3, p. 71);
• leef naar Gods toekomst toe, van Hem is de toekomst en blijf niet het verleden koesteren;
• verander vormen, agenda’s, attitudes, zodat je weer bij echt kerk zijn komt: ontmoeting met God en de ander en in liefde voor de wereld;

In het boek worden heel veel praktijkvoorbeelden genoemd van gemeentes die deze verandering durven aangaan. Veranderingen om juist echt kerk te blijven. Dat het evangelie goed nieuws is, er echt gemeenschap gevonden wordt.

Daarom is dit denk ik ook de titel. Er wordt van ons gevraagd om op nieuw kerk te worden, zodat we echt kerk zijn. Het doet denk aan “herbronnen” en alle andere “her-“ woorden die je kent. Een fundamentele shift, waarin de identiteit niet verloren gaat maar her-vonden wordt zodat het evangelie weer gaat stromen.

In het lezen van dit boek herken ik een laagkerkelijke insteek van de auteurs. Ze zetten volop in op verandering en vloeibaarheid. Tegelijk denk ik dat juist een van de meeste institutionele kerken die we hebben, de Rooms-Katholieke Kerk, ook een kerk is die heel duurzaam is en één van de meest missionaire kerken van de wereld. Daarbij denk ik ook aan de kracht van Anglican Communion, nu met name binnen GAFCON (www.gafcon.org). Zelf ben ik voorgang in de PKN binnen een Hervormde Gemeente met een rijke traditie. Dat instituut en die traditie werken ook bewarend en zijn ook duurzaam.

En tegelijk herken ik alles wat in het boek staat voor mijn eigen gemeente. De vragen die er liggen binnen de kerkenraad. Mijn eigen verlangen om het evangelie uit te leven in het dorp. Mijn verlangen naar echte ontmoeting en gemeenschap in en door Jezus Christus.

Gelukkig geven de auteurs daar ook de ruimte voor. “We willen niet proberen om nu meer concrete handvatten te geven. Dat kunnen we ook niet. Elke geloofsgemeenschap zal dit zelf moeten aangaan, met elkaar en met God. Wat we geloven is dat de kerk alles in huis heeft dat nodig is om zo onderweg te gaan.” (Epiloog, p. 145). Dat geloof deel ik, omdat ik geloof in de God-die-erbij-is en er-bij-zal-zijn. In Hem is de toekomst van het evangelie in goede handen. Dat biedt moet en vrijmoedigheid om het gewoon uit te leven, met elkaar te oefenen en het te delen.